کار و بیمه

 محمد حسین قشقایی

کارشناس حقوق کار و تامین اجتماعی

    پاداش پایان خدمت یا حق سنوات با خاتمه قرارداد کار باید توسط کارفرما پرداخت شود. عوامل پایان قرار داد کار شامل موارد بازنشستگی، فوت، ازکارفتادگی، اخراج، استعفاء، ترک کارو انقضای قرارداد کار مدت معین، پایان قرارداد با اتمام موضوع کار معین، تعطیلی کارگاه و... می باشد. طبق قانون با پایان قرارداد کار، کارگر مستحق دریافت پاداش پایان خدمت می باشد و چنانچه این مبلغ در طول اشتغال در کارگاه و پایان هر سال تسویه شود مبلغ پرداختی علی الحساب محسوب شده و از مبلغ نهایی هنگام خاتمه قرارداد کار کسر می شود.  مدت و میزان پرداخت حق سنوات به چند دسته به شرح زیر تقسیم می شود:

 1-30 روز حقوق به ازای هر سال اشتغال:

قاعده کلی در قانون کار،  پرداخت یک ماه حقوق به ازای هر سال اشتغال می باشد.

 به موجب ماده 31 قانون کار چنانچه قرارداد کارگری به لحاظ ازكارافتادگي­كلي و يا بازنشستگي خاتمه یابد، کارگر مشمول دریافت یک ماه حقوق مبنا و پایه به ازای هر سال خدمت خواهد بود.

مزاياى پايان كار در چارچوب ماده 24در قراردادهای مدت موقت و کار معین نیز به ماخذ یک ماه حقوق برای هر سال اشتغال اعم از متوالي يا متناوب می باشد. بنابراین چنانچه قرارداد موقت سه ماهه باشد، مبلغ حق سنوات 3 دوازدهم حقوق مبنای کارگر خواهد بود.

در مواردی که پایان قرارداد به دلیل فوت کارگر باشد به موجب ماده 22 قانون کار حق سنوات وی به وراث وی قابل پرداخت می باشد.

همچنین بر اساس مواد 27 و 165قانون کار هرگاه كارگر در انجام وظايف محوله قصور ورزد و يا آيين نامه­هاى انضباطى كارگاه را پس از تذكرات كتبى، نقض نمايد كارفرما حق دارد در صورت اعلام نظر مثبت شوراى اسلامى كار علاوه بر مطالبات و حقوق معوقه، به نسبت هر سال سابقه كار معادل يك ماه آخرين حقوق كارگر را به عنوان« حق سنوات» به وى پرداخته و قرار داد كار را فسخ نمايد.

 در صورتی که کارگر بعد از پایان دوره تعلیق از بابت تعطیل کارگاه به واسطه قوه قهريه و يا بروز حوادث غير قابل پيش بيني،  مرخصي تحصيلي و يا مرخصي­هاى بدون حقوق، توقيف بدون محکومیت کارگر، دوران خدمت نظام وظيفه و یا حضور در جبهه، بدون عذر موجه حداكثر «30 »روز پس از رفع حالت تعليق، آمادگى خود را براي انجام كار به كارفرما اعلام نكند و يا پس از مراجعه و استنكاف كارفرما، به هيئت تشخيص مراجعه ننمايد، مستعفي شناخته مي­شود كه در اين صورت كارگر مشمول اخذ حق سنوات به ازاى هر سال يك ماه آخرين حقوق خواهد بود. در موارد استعفاء نیز کارگر مشمول دریافت یک ماه حقوق به ازای هر سال اشتغال می باشد.

2- 60 روز حقوق به ازای هر سال اشتغال:

 طبق ماده 32قانون کار اگر خاتمه قرارداد كار در نتيجه كاهش توانايي­هاى جسمى و فكرى ناشى از كاركارگر باشد(بنا به تشخيص كميسيون پزشكي سازمان بهداشت و درمان منطقه با معرفى شوراي اسلامى كار و يا نمايندگان قانونى كارگر) كارفرما مكلف است به نسبت هر سال سابقه خدمت، معادل دو ماه آخرين حقوق به وي پرداخت نمايد. پرداخت حق سنوات به میزان 60 روز حقوق، فقط بابت ازکارفتادگی های ناشی از کار بوده و ازکارفتادگی های غیر ناشی از کار را شامل نمی شود و این قبیل کارگران همان 30 روز حقوق را دریافت می کنند. ضمن این که این میزان سنوات خدمت شامل ازکارافتادگی های کلی که به سبب آن شخص کارگر مشمول دریافت مستمری ازکارفتادگی کلی می شود، نبوده و حوادثی را در بر می گیرد که حادثه دیده در چارچوب قانون تامین اجتماعی مشمول دریافت مستمری ازکارفتادگی جزئی و یا نقص عضو گردد.

3-45 روز حقوق به ازای هر سال خدمت:

    به موجب ماده 20 قانون کار در موارد تعطیل کارگاه به واسطه قوه قهريه و يا بروز حوادث غير قابل پيش بيني،  مرخصي تحصيلي و يا مرخصي­هاى بدون حقوق، توقيف بدون محکومیت کارگر، دوران خدمت نظام وظيفه و یا حضور در جبهه (مشمولین مواد 15، 16، 17، 19)چنانچه كارفرما پس از رفع حالت تعليق از پذيرفتن كارگر خودداري كند، اين عمل در حكم اخراج غير قانونى محسوب مى­شود و كارگر حق دارد ظرف مدت «30 »روز به هيئت تشخيص مراجعه نمايدو هرگاه كارفرما نتواند ثابت كند كه نپذيرفتن كارگر مستند به دلايل موجه بوده است، به تشخيص هيئت مزبور مكلف به بازگرداندن كارگر به كار و پرداخت حقوق يا مزد وي از تاريخ مراجعه به كارگاه مي­باشد و اگر بتواند آن را اثبات كند، می باید به ازاى هرسال سابقه كار «45» روز آخرين مزد را به عنوان حق سنوات به وى پرداخت نمايد.

     همچنین طبق تبصره ماده  165در صورتی­که هیئت حل اختلاف، اخراج کارگر را غیر موجه تشخیص دهد و حکم بازگشت کارگر اخراجی و پرداخت حق­السعی او را از تاریخ اخراج صادر نماید ولی کارگر نخواهد به واحد مربوط باز گردد، کارفرما مکلف است که براساس سابقه خدمت کارگر به نسبت هرسال « 45» روز مزد و حقوق به وی پرداخت نماید.

4-پرداخت حق سنوات به صورت توافقی:

در مواردی که اخراج کارگر توسط هیاتهای حل اختلاف غیر قانونی تشخیص داده شود و حکم به بازگشت کارگر صادر شود و کارفرما در هر صورت از پذیرش وی امتناع نماید، کارفرما می تواند با پرداخت حق سنواتی بیشتر از مبلغ تعیین شده که مورد تایید و موافقت کارگر نیز باشد، قرارداد کار را فسخ نماید.

5- عدم پرداخت حق سنوات در صورت ترک کار و رای جدید دیوان عدالت اداری:

مراجع حل اختلاف وزارت کار به کارگری که بدون رعایت ضوابط و شرایط مربوط به استعفاء کار را ترک نماید، مشمول دریافت حق سنوات نمی­دانستند، که با توجه به رای اخیر دیوان در این زمینه این افراد نیز مستحق دریافت سنوات پایان خدمت به میزان 30 روز به ازای هر سال می باشند.